- مقدمه
کشت محصول چای تقریبا به 5000 سال قبل باز می‌گردد. پس از چندین سال و با گذشت زمان، کشت این محصول در آسیا و سپس در دنیا گسترش پیدا کرد. برای اینکه محصول با کیفیت و مرغوبی از چای فراهم شود مرحله‌ی سورتینگ چای مرحله‌ی بسیار حیاتی محسوب می‌شود. این مرحله در صنعت تولید و بسته بندی چای نقش بسیار مهمی در جداسازی برگ‌های با کیفیت، حذف ناخالصی ها و یکدست کردن محصول نهایی ایفا میکند. در گذشته‌های دور از چای به عنوان نوعی دارو و نوشیدنی شفابخش استفاده می‌کردند. فرآیند سورتینگ چای شامل تفکیک و دسته بندی برگ‌های گیاه چای بر اساس اندازه، رنگ، شکل و کیفیت محصول می‌شود. غالبا در اکثر کشورها، نوع خاصی از چای از بقیه چای‌ها پرطرفدارتر است. به عنوان مثال: در ایران، چای سیاه و در کشور چین، چای سبز بسیار پرطرفدار هستند. در این مقاله به معرفی انواع چای، روش‌های فرآوری چای و معرفی سورتینگ چای می‌پردازیم.
- انواع مختلف چای:
چای‌ها در انواع مختلفی در بازار موجود هستند. از پرطرفدارترین آن‌ها می‌توان به چای سیاه، چای سبز، چای اولانگ و چای سفید اشاره کرد. تمامی این چای‌ها از یک گیاه و بوته‌ی چای به نام Camellia Sinensis به دست آمده و تنها تفاوت آن‌ها به فرآیند و روش تولید آن‌ها باز می‌گردد. چای سیاه یا چای معمولی تقریبا 2/3 مصرف چای مردم جهان را تشکیل می‌دهد. گیاه‌های دیگری هم هستند که در تولید چای‌های دیگر نقش دارند. مانند چای بابونه، گل گاو زبان، چای ترش و …
چای‌های مختلف از نظر زمان دم کشیدن و طعم و مزه با هم تفاوت دارند. از انواع مختلف چای می‌توان به چای سرگل، چای ممتاز، چای قلم، چای شکسته، چای باروتی، چای بهاره، چای تابستانه و چای پاییزه اشاره کرد. در ادامه هر محصول چای را به صورت کوتاه معرفی خواهیم کرد:
- چای سرگل:
چای سرگل بهترین، با کیفیت ترین و مرغوب ترین نوع چای ایرانی می‌باشد. این چای از غنچه و برگ‌های بالایی بوته‌ی چای بدست می‌آید. در مقایسه با بقیه‌ی چای‌ها، دارای برگهایی با اندازه‌ی کوچکتر و پیچیدگی بیشتر است و همچنین از لحاظ رنگ نیز، پر رنگ‌تر و خوش رنگ‌تر از مابقی چای‌ها است. این نوع از چای معمولا نسبت به بقیه‌ی چای‌ها گران‌تر است.
- چای ممتاز:
بعد از چای سرگل می‌توان چای ممتاز را بهترین نوع چای دانست. در مقایسه‌ی این چای با چای سرگل می‌توان گفت که این چای دارای برگ‌های بزرگ‌تر و عطر و طعم ملایم‌تری است، قیمت چای ممتاز نیز در مقایسه با چای سرگل کمتر و مقرون بصرفه‌تر است.
- چای قلم:
این چای از برگ‌های پایینی چای بدست می‌آید و از برگ‌های کامل و مقداری چوب چای تهیه می‌شود. رنگ، عطر و طعم چای قلم از چای سرگل و ممتاز ملایم‌تر است. این چای در 5 مدل مختلف وجود دارد: چای قلم سوزنی درجه یک، چای قلم سوزنی درجه دو، چای قلم ریز، چای قلم درشت، چای قلم لیزری (بدون ساقه). همچنین چای قلم بر حسب فصل برداشت نیز به سه دسته تقسیم می‌شود: چای قلم بهاره، چای قلم تابستانه و چای قلم پاییزه.
- چای شکسته:
در فرآیند تولید چای برگ‌های چای خرد شده و به چند تکه تقسیم می‌شوند. چای شکسته از برگ‌های خرد شده تشکیل می‌شود و در مقایسه با چای سرگل و ممتاز، وزن کمتر و سبک‌تری دارد و دارای برگهایی صاف است و پیچیدگی کمتری دارد. برگ‌های چای شکسته تقریبا نصف اندازه‌ی چای قلم است و این نوع از چای‌ها بدلیل اندازه‌ی کوچکی که دارند در مقایسه با چای‌های قبلی زود دم‌تر نیز هستند.
- چای باروتی:
چای باروتی هم مانند چای شکسته از برگ‌های ریز و خرد شده‌ی گیاه چای تولید می‌شود و از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به چای شکسته است و کمی از چای شکسته ریزتر است. چای باروتی را با نام چای کله مورچه نیز می‌شناسند. به دلیل زود دم بودن این چای از آن در انواع دمنوش‌ها و تی‌بگ‌ها نیز استفاده می‌شود. چای باروتی در مقایسه با چای شکسته زودتر دم می‌کشد.
- چای بهاره، چای تابستانه و چای پاییزه:
این چای‌ها با نام‌های چای چین اول، چین دوم و چین سوم هم شناخته می‌شوند. این چای‌ها بسته به فصل برداشتشان نامگذاری شده‌اند. چای بهاره در فصل بهار تولید و برداشت می‌شود. فرآیند تولید و برداشت چای بهاره تقریبا از اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و حدودا 15 الی 20 روز به طول می‌انجامد. به چای بهاره، چای چین اول می‌گویند. پس از برداشت چای بهاره، برگ سبز چای مجددا رشد کرده و تقریبا در تیر ماه زمان برداشت چای تابستانه یا چای چین دوم می‌رسد. در شهریور ماه و یا مهر ماه فصل برداشت چای چین سوم یا چای پاییزه است.
مقدار کمی از برداشت چای، به چین دوم و سوم تعلق می‌گیرد و اکثر چای تولید شده در ایران متعلق به فصل بهار و تابستان است. چای بهاره در مقایسه با دو چین دیگر از عطر و طعم بهتری برخوردار است.
- مراحل و روش‌های فرآوری چای سیاه:
تولید چای سیاه در دنیا به دو روش صورت می‌گیرد: روش رسمی یا ارتدکس، روش غیر رسمی یا C.T.C
- روش رسمی یا ارتدکس:
در فرآوری چای به روش رسمی یا ارتدکس، برگ سبز گیاه چای باید 5 مرحله را طی کند تا به چای سیاه تبدیل شود.
- مرحله پلاس:
بعد از چیده شدن برگ‌های سبز چای، فرآیند پلاسیده کردن برگ‌ها آغاز می‌شود. در این مرحله، برگ‌های سبز چای توسط نوار نقاله به محفظه‌های بزرگی به نام تراف منتقل شده و روی این محفظه پهن می‌شوند، هوا در زیر محفظه جریان پیدا میکند و باعث کاهش رطوبت گیاه چای می‌شود. هدف از پلاسیده کردن برگ‌های گیاه چای، کاهش میزان آب موجود در گیاه و جلوگیری از شکسته شدن آن‌ها در مرحله‌ی مالش است. 60 الی 70 درصد از رطوبت گیاه در این مرحله کاسته می‌شود. برگ‌های گیاه چای 12 الی 24 ساعت در معرض بادهای گرم و سرد قرار می‌گیرند.
- مرحله مالش:
در این مرحله برگ‌های گیاه چای توسط دستگاه‌های مخصوصی مالش داده می‌شوند. زمان حدودی مالش برگ‌ها، بین 20 تا 40 دقیقه است. برخی برگ‌ها که بافت لطیف تری دارند با 1 بار مالش به مرحله‌ی بعد می‌روند و برخی دیگر که بافت ضخیم تر و بزرگتری دارند تا 3 مرحله به مالش نیاز دارند. برگ‌های ریزتر توسط دستگاه غربال از برگ‌های درشت‌تر جدا می‌شوند و به مرحله‌ی بعد می‌روند و برگ‌های درشت‌تر برای مالش مجدد، دوباره وارد دستگاه می‌شوند.
- مرحله تخمیر یا اکسیداسیون:
در این مرحله گیاه چای در معرض تغییرات شیمیایی قرار می‌گیرد. بسته به زمانی که برگ‌ها در معرض هوا قرار می‌گیرند، رنگ و خصوصیات آن‌ها تغییر میکند و برگ سبز گیاه چای تبدیل به چای سیاه می‌شود. هرچه زمان اکسیداسیون بیشتر باشد رنگ چای بیشتر می‌شود و تا حدودی از عطر و طعم چای نیز کم می‌شود. این مرحله در فضایی با دمای حدود 26 درجه سانتی گراد و بین 30 دقیقه تا 2 ساعت انجام می‌شود.
- مرحله خشک کردن:
بعد از مرحله‌ی تخمیر، برای ثابت ماندن خصوصیات چای و متوقف کردن فرآیند تخمیر، برگ‌های چای حدودا 25 تا 30 دقیقه در معرض حرارت قرار می‌گیرند تا خصوصیات آن‌ها تثبیت شده و رطوبت برگ‌ها کاهش پیدا کرده و به 3 درصد برسد و چای خشک شود.
- مرحله سورتینگ چای:
در این مرحله چای وارد دستگاه‌های سورتینگ می‌شود تا براساس سایز، شکل و اندازه تفکیک و جداسازی شود و چوب و خاک موجود در چای نیز توسط دستگاه سورتینگ جدا شود.
ماشین‌های سورتینگ چای:
شرکت آرین کارپک با بیش از 30 سال سابقه در زمینه‌ی ساخت و فروش انواع ماشین‌های سورتینگ، مفتخر است که در صنعت چای نیز با ارائه ماشین آلات سورت و بسته بندی چای به صنعتگران این عرصه کمک کند تا محصول مرغوب‌تر و با کیفیت‌تری تولید و به بازار عرضه کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این سورتینگ ها کاربری و یادگیری ساده و آسان آن‌ها است.
این ماشین آلات دارای دوربین‌های هولوگرافیک با لنزهای فوق شفاف توشیبای ژاپن و بوردهای پر قدرت 350 میلیون پیکسلی هستند که قابلیت اسکن 360 درجه‌ای برگ گیاه چای را تا 35000 بار در هر ثانیه دارند. سورتینگ چای آرین کارپک نیز مانند سورتینگ برنج، سورتینگ کشمش، سورتینگ حبوبات و دیگر سورتینگ‌ها مجهز به هوش مصنوعی است و می‌توان دستگاه را به کمک هوش مصنوعی تنظیم کرد. سورتینگ چای نیز مانند دیگر دستگاه‌های سورتینگ شرکت آرین کارپک دارای اجکتورهای دایره‌ای ماتریکس است که طول عمری بسیار زیاد و حدودا مادام العمر دارند، بر روی این ماشین آلات مانیتورهای 15 اینچی برند روینائو قرار دارد که صفحه‌ی لمسی هوشمند و تاچ فوق العاده حساس و با کیفیتی دارند و باعث عملکرد و پایداری بهتر و بیشتر دستگاه سورتینگ می‌شوند.
سورتینگ چای تایهو با داشتن قابلیت کاربری و آموزش پذیری آسان و راه حل محور با تکنولوژی هوش مصنوعی توانسته است بین صنعتگران این عرصه طرفداران زیادی پیدا کند. از دیگر ویژگی‌های این دستگاه ها این است که می‌توانند انواع مدل‌های چای مانند چای سبز، چای زرد، چای سیاه، چای سفید، چای معطر و … را بر اساس اندازه، شکل، رنگ، سایز و جنس با دقت 99.9 درصد جداسازی و تفکیک کنند.
به منظور استفاده‌ی درست و بهینه از نهایت دقت دستگاه و عملکرد مطلوب آن، این سورتینگ‌ها مجهز به قابلیت عیب یابی و تنظیم کیفیت جداسازی به صورت اتوماتیک هستند. اجکتورهای این دستگاه سورتینگ توانایی ریجکت با بیشترین فرکانس یعنی حدود 1400 بار در ثانیه را دارند. با وجود این ویژگی، می‌توان در اجکتورها شدت شلیک باد را کنترل کرد تا میزان آسیب به برگ گیاه چای به حداقل برسد.
تمامی سورترهای چای آرین کارپک مجهز به تکنولوژی Infrared Imaging هستند، این تکنولوژی امکان حذف انواع سنگ، شیشه، فلز، چوب تخمیر شده، حشرات مرده، پلاستیک و … را با بالاترین دقت و کیفیت فراهم میکند. سورتینگ های چای به صورت یک طبقه و چند طبقه با ظرفیت های متفاوت تولید و به بازار عرضه می‌شوند.
- سورتینگ چای یک طبقه:
سورتینگ‌های چای یک طبقه یا single layer tea color sorter در مصارف خانگی کاربرد دارند و بدلیل اندازه‌ی کوچک و ابعاد مناسبی که دارند براحتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مدل از سورتینگ‌ها عمدتا برای سورت و تفکیک چای سبز، چای سیاه و … مورد استفاده قرار می‌گیرند. ظرفیت سورت این ماشین آلات حدود 200 تا 400 کیلو در ساعت است. این ماشین آلات دارای سیستم پردازش هوشمند SOC هستند و دوربین‌های آن با رزولوشن 350 میلیون پیکسلی تصاویر فوق شفاف از محصول چای تهیه می‌کنند و سورت این محصول دقیق‌تر و با کیفیت‌تر انجام می‌شود.
- سورتینگ چای چند طبقه:
سورتیگ چای چند طبقه یا Multi layer tea color sorter دارای طراحی یکپارجه و انعطاف پذیری بالا می‌باشد که این امر باعث می‌شود تا استفاده از این دستگاه راحت‌تر شود و بتوان مسیرهای تغذیه و تخلیه را بر حسب نیاز سفارشی سازی کرد. همچنین این دستگاه‌ها می‌توانند بطور همزمان میزان شکستگی در برگ‌های گیاه چای را کاهش دهند و کیفیت محصول نهایی را بهبود بخشند. از این ماشن آلات عمدتا در سورت و تفکیک چای‌های سبز، چای اولانگ، چای زرد، چای سیاه و سفید، چای سبز تیره و چای گلدار استفاده می‌شود. این سورتینگ چند طبقه با مرتب سازی و جداسازی چند مرحله‌ای و چند لایه‌ای می‌تواند بر حسب نیاز مشتری برگ‌های چای را بطور دقیق طبقه بندی کند. با انتخاب رنگ و شکل بطور همزمان، جوانه‌های ظریف، تکه‌های زرد و ساقه‌های چای سورت و جداسازی می‌شوند.
- سورتینگ چای چند طبقه مجهز به اینفرارد: (Infrared Imaging)
در سورتینگ‌های چای چند طبقه اینفرارد، تکنولوژی Infrared Imaging معرفی شد. این تکنولوژی امکان حذف دقیق و سریع ناخالصی ها مانند انواع سنگ، چوب تخمیر شده، حشرات مرده، پلاستیک، انواع فلزات و … را از محصول چای فراهم میکند. این دستگاه عمدتا برای سورت چای سبز، چای اولانگ، چای زرد، چای سیاه، چای سفید، چای سبز تیره، چای گلدار و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تمامی کمپرسورهای ارائه شده توسط شرکت آرین کارپک برای سورتینگ‌های چای از نوع کمپرسورهای اول فری یا کمپرسورهای بدون روغن هستند، زیرا در برخی صنایع مانند صنایع غذایی، دارویی و … کیفیت محصول نهایی بسیار حائز اهمیت است. کمپرسورهای بدون روغن یا اویل فری با فرایند فشرده سازی هوا بدون دخالت روغن کار می‌کنند. علیرغم اینکه قیمت کمپرسورهای اویل فری تقریبا 2 تا 3 برابر بیشتر از قیمت کمپرسورهای روغنی هستند، با این وجود شرکت آرین کارپک برای تمامی ماشین آلات سورتینگ چای از کمپرسورهای بدون روغن استفاده میکند زیرا کیفیت و کارایی محصول نهایی چای و رضایت مشتری اولویت شرکت ما است.
کمپرسورها برای فشرده سازی هوا، گرما تولید می‌کنند و این گرما باعث افزایش دما نیز می‌شود، دما باید به نحوی کاهش یابد. کاهش دما در کمپرسورهای روغنی توسط گردش روغن در سیستم و در کمپرسورهای اویل فری با آب یا گازهای خنک کننده صورت می‌گیرد. گردش روغن در کمپرسور برای خنک کردن سیستم باعث می‌شود بوی روغن روی محصول نهایی چای اثر بگذارد و از کیفیت آن کاسته شود، به همین دلیل شرکت ما از کمپرسورهای اویل فری استفاده میکند تا عطر و طعم و کیفیت محصول نهایی چای حفظ شود.
این مقاله حاصل چند دهه کار و تجربه‌ی گسترده‌ی شرکت آرین کارپک در خصوص طراحی، ساخت، فروش، نصب و راه اندازی ماشین های صنایع غذایی، بسته بندی و انواع ماشین آلات سورتینگ است. ( تصویر ماشین‌های سورتینگ در همین سایت موجود می باشد.)