سورتینگ

سورتینگ وانواع آن

  • مقدمه

سورت لغتی انگلیسی به معنای جور کردن ، دسته بندی ، مرتب سازی و به طور کلی جدا کردن است . امروزه در اصطلاح صنعتی به کلیه کارهایی که برای جدا کردن محصولات گوناگون با هدف دسته بندی بر مبنای الگوی از پیش تعیین شده انجام میشود “سورت” و به ماشینی که کار سورت را انجام میدهد  ماشین سورتینگ یا سورتر میگویند . به ابتدائی ترین الک های جدا سازی مواد ریز و درشت و مدرن ترین سورترهای مجهز به دوربین های پیشرفته یا اشعه های لیزر، ایکس یا ماوراء بنفش  سورتینگ گفته میشود . ماشینهای جدید سورتینگ عمدتا برای جداسازی ضایعات از مواد سالم بدون استفاده از دست و افزایش ارزش مواد سورت شده بکار میرود

  • انواع سورتینگ

ماشین های سورتینگ بر اساس نوع جداسازی مواد گوناگون دسته بندی میشوند :

  1. سورت بر اساس سایز : انواع الک های جدا سازی محصولات  ریز و درشت و متوسط در این زیر گروه قرار میگیرد . الک ها با استفاده از توری های مختلف  یا صفحات سوراخ دار  یا رولرهای با فواصل متفاوت (طولی و عرضی)  ساخته میشود .همچنین در سورت محصولات گرد از تسمه نقاله های خاص سوراخدار (با اقطار متفاوت)استفاده میشود.

امروزه دوربین های پیشرفته هم میتوانند  سایز و شکل محصول را کنترل و سیگنال های لازم را جهت فرایند جداسازی دقیق  فراهم کنند . بعضی از سورتر های مکانیکی (بوجاری) طوری طراحی میشود که بتوانند محصول را بر اساس تفاوت های طول یا عرض  هم جدا کنند . این نوع سورتر ها در جدا سازی دانه ها ، غلات و بعضی از خشکبار کارایی دارند . همچنین سورتر های وزنی ( ترازو های مکانیکی و دیجیتال) برای جدا سازی محصولاتی مانند سیب و پرتغال براساس وزن کاربرد دارند.

  • 2. سورت براساس رنگ :آغاز پیدایش این نوع سورتر ها به اواسط قرن بیستم برمیگردد که سنسور های تشخیص رنگ های سیاه و سفید  ساخته شدند. این سنسور ها با توجه به وجود و عدم وجود نور کار میکنند ( مانند سنسور های اتوماتیک باز کردن در ها )  و توانایی تشخیص رنگ های سیاه و سفید از یکدیگر را دارند .

سورتر های اولیه برنج از این نوع سنسورها استفاده میکردند. درمرحله بعد دوربین های تشخیص خطی رنگ های سیاه و سفید ساخته شدند که با دقتی به مراتب بیش از سنسورها ، جداسازی رنگ های سیاه و سفید و خاکستری را انجام میدادند. این دوربین ها همچنین تا حدودی توانایی جدا سازی سایر رنگ ها را دارند. بعضی از این دوربینها میتوانند سایر رنگ ها را هم با توجه به تیرگی و روشنی آنها جداسازی کنند مثلا رنگ زرد کمرنگ در گروه رنگ های روشن و رنگ قرمز پررنگ در گروه رنگ های  سیاه قرارمیگیرد. این نوع سورتینگها علاوه بربرنج در سورت غلاتی مانند ذرت و گندم هم بکار گرفته شدند. پس از آن ، دوربین های تشخیص  رنگ های اصلی ( قرمز – سبز – آبی ) و ترکیبات آنها با تکیه بر تکنولوژی دیجیتال ساخته شدند. با پیشرفت سریع این دوربین ها امکان تشخیص دقیق رنگ های نزدیک به هم فراهم شد( دقتی تا هزار برابر چشم انسان ). این دوربین ها میتوانند حتی کوچک ترین تفاوت شید رنگ را تشخیص دهند ( مثلا جدا سازی مغز پسته سبزپررنگ از مغزپسته سبزکم رنگ ) . در سال های اخیر دوربین های جدیدی ساخته شده که میتوانند  تشخیص خطی رنگ و شکل  را بطور همزمان انجام دهند .  امروزه بیشتر شرکت های معتبر سازنده سورتینگ از این نوع دوربین در ماشین های خود استفاده میکنند . این ماشین ها میتوانند محصول را بطور همزمان از نظر رنگ و شکل در ایستگاه های مختلف جداسازی کنند . میتوان در یک ایستگاه از توانایی تشخیص رنگ و در ایستگاه بعد از توانایی تشخیص شکل استفاده کرد . ماشینهای سورت نقاله ای جدید دارای 5 یا شش ایستگاه هستند که دوربینهای هر ایستگاه برای جداسازی رنگ یا سایز بخصوصی برنامه ریزی شده است.

  • 3 . سورت با انواع اشعه

مبنای کار این سورترها استفاده ازانواع  اشعه در بازدید و شناسایی محصول خراب و سالم است  : 1-3- سورترهای لیزری :  با استفاده از اشعه لیزر  ضعیف شده میتوانند جنس خراب را از سالم  تشخیص و جدا سازی کنند . منبع تولید اشعه در داخل دستگاه بوسیله ژنراتورتحریک و نور کنترل شده را به محصول تابانده اطلاعات را بصورت سیگنال به پروسسورهای دستگاه میدهد .با تشخیص کامپیوتر مرکزی جدا کننده های مکانیکی (هوای فشرده یا بازو یا تغییر ارتفاع ) ضایعات را خارج میکنند. 2-3- سورترهای اشعه ماوراء بنفش : دوربینهای خاصی بنام کلی   NIR (نزدیک ماوراء بنفش) ساخته شده اند که در محیط نور ماوراء بنفش دید موثری در تشخیص تفاوتهای محصول دارند .این دوربینها با فرمان کامپیوتر مرکزی دستگاه سورت که براساس برنامه تدوین شده عمل میکند ضایعات گوناگون را تشخیص و سیگنال لازم برای تجزیه تحلیل و جداسازی را تولید میکنند. 3-3- سورترهای اشعه ایکس این ماشین آلات  با  اسکن مداوم محصول فله یا بسته بندی شده  با اشعه کنترل شده ایکس ، سنگ ، فلز و شیشه را در محصول یافته و جدا میکنند. معمولا دقت این ماشینها بالا و نزدیک صد در صد است.دراین ماشینها انواع جداکننده های مکانیکی استفاده میشود. ( سنگ گیرهای سنتی  با سیستم گریز از مرکز و استفاده از تفاوت وزن مخصوص ، سنگ را از محصولات کشاورزی جدا میکند.دقت این دستگاهها پایین است.) 4-3- انواع دیگر اشعه نیز در تشخیص سلامت محصول بکارمیروند .همچنین آزمایشهای موفقی در استفاده از امواج کنترل شده صدا در تشخیص سلامت درونی محصولات کشاورزی انجام شده است. ماشینهای سورتری وجود دارند که همزمان دارای دوربین و اسکنر لیزری یا ایکس ری هستند.

  •  4- سورت بر اساس جنس :

امروزه دوربین های مخصوصی ساخته شده که قادرند با تکیه بر تفاوت طول موج در مواد گوناگون  نوع مواد  را تشخیص و جدا سازی کنند . این سورتر ها در سورتینگ  پلاستیک های بازیافتی (گرانول یا پرک) برای جدا سازی مثلا پلی اتیلن از پلی پروپیلن بکار میرود .

  • 5– سورت دستی ضایعات :

بنای کار این نوع سورتر ها جداسازی ضایعات موجود در جنس بوسیله نیروی انسانیست . ساده ترین نوع آنها میز های کار دو پله است که کارگر با دست جنس را جابجا و ضایعات آنرا به پله پایین هدایت میکند . بعدا میز های بازدید نقاله ای ساخته شد که جنس روی آن گسترده شده و به آرامی حرکت میکند و کارگران ضایعات را برداشته و در شوترهای کنار  بدنه نقاله میریزند.

  • انواع سورتر های پیشرفته از نظرساخت و بدنه 

ماشین های سورتینگ مواد به شکل های مختلف های مختلف ساخته میشوند و به طور کلی شامل دو نوع عمده هستند :

  • سورتر های ریزشی ( سطح شیب دار)

در این نوع سورتر ها ، ویبراتورهای قابل تنظیم ، مواد را روی سطوح شیب دار میریزند، مواد در انتهای سطح  بصورت عمودی سقوط  و از جلو دوربین یا اشعه عبور میکند ، توسط یک ، دو یا سه سری  دوربین یااشعه از جهات مختلف اسکن و اطلاعات آن ثبت میشود . این اطلاعات به پروسسور دستگاه منتقل و پس از تبدیل به داده های کامپیوتری در اختیار کامپیوتر مرکزی جهت اخذ تصمیم در مورد ماندن یا خارج شدن از جریان محصول قرار میگیرد . این تصمیم به برد اجکتور جدا کننده ابلاغ و عمل میشود . کل این مراحل (اسکن ، انتقال داده ها ، تصمیم و اجرا) در کمتر از نیم ثانیه انجام میشود! سطح شیبدار صاف یا دارای شیارهای گوناگون برای محصولات کوچک (مثل برنج ، کشمش ودانه های ریز) و محصولات بزرگتر (مثل حبوبات) است.عرض صفحات شیبدار حدود 40 سانتیمتر و برای هر صفحه دوربین و سیستم کنترل جداگانه وجود دارد. دستگاههای سورت معمولا از یک سطح شیبدار(مینی سورتر) تا 16 سطح شیبدار دارند. معمولا بیشترمحصولات دوبار سورت میشوند .برای اینکار سطوح شیبدار دستگاه را در دو قسمت سورت اولیه و ثانویه دسته بندی (مثلا 1+4 در5 کانال) میکنند. محصول در سورت اولیه با دقت بالا سورت شده و ضایعات حاصل که مقدار زیادی جنس سالم هم دارد به سورت ثانویه منتقل میشود.درسورت ثانویه برنامه سورت دارای دقت کمتر و بصورتیست که فقط ضایعات برداشته شود و باقیمانده جنس (با مقداری ضایعات ) به سورت اولیه هدایت و ضایعات ثانویه ( بدون جنس سالم) از دستگاه خارج میشود. اجکتورها لوازم الکترپنوماتیک حساسی هستند که با هوای فشرده (باد) کار میکنند.با دریافت سیگنال الکتریکی فرمان ، خروجی هوا برای کسر کوچکی ازثانیه بازشده وفشارلحظه ای هوا ، ضایعات  مورد نظر را از مسیر خارج میکند.قبلا این اجکتورها بصورت بلوکی ساخته میشدند .نوع جدید و پیشرفته آن بصورت حلقوی ساخته میشود.    

  • سورتر های نقاله ای

در این سورتر ها به جای سطح شیب دار ، نقاله تسمه ای وجود دارد که با سرعت قابل تنظیم حرکت کرده و در انتها مواد را به جلو پرتاب میکند ، در این مرحله مواد توسط دوربین یا اشعه از یک یا چند جهت اسکن و مراحل بعدی مانند بالا انجام میشود . دراین ماشینها امکان دوبار سورت وجود ندارد.

  • کاربرد عملی سورترهای پیشرفته :

در دنیای امروز تقریبا درتمامی کارخانجات پیشرفته انواع سورتینگ بکارگرفته میشوند.  کارخانجات  فراروی محصولات کشاورزی و مواد غذایی  از انواع ماشین های پیشرفته  سورتینگ  در ارتقاء و سالم سازی محصول خود استفاده میکنند .  خشکبار مانند پسته ، کشمش ،خرما و انواع برگه ها و مغز ها بدون سورت از خط تولید خارج نمیشوند. تمام کشورهای پیشرفته استاندارد هایی دارند  که صادر کننده را مجبور به استفاده از سورتینگ میکند مثلا برای صادرات خشکبار ( کشمش ، انجیر ، پسته ) استفاده از سورتر ایکس ری برای تضمین عدم وجود سنگ ، فلزو شیشه اجباری است . کارخانجات برنج برای پاکسازی نهایی محصول از کالر سورتر استفاده میکنند . کارخانجات تولید سس و رب از ماشین سورت ایکس ری با توانایی اسکن مایعات غلیظ استفاده میکنند . کارخانجات فراوری و تولید سوسیس ،کالباس و سایر محصولات نیمه آماده هم از ماشین سورت ایکس ری استفاده میکنند . استفاده از سورترهای گندم ، جو و ذرت و سایر غلات در کارخانجات آرد باعث افزایش کیفیت آرد و سالم سازی غذایی میشود. تقریبا تمامی کارخانجات روغنگیری قبل از سورت محصولات را با کالر سورتر و سورتینگ ایکس ری پاکسازی میکنند. این مقاله حاصل سالها کار و تجربیات نگارنده در طراحی ، ساخت ، فروش و نصب و راه اندازی ماشینهای صنایع غذایی ، بسته بندی و انواع سورتینگ بدون مراجعه به منابع خاص است ، بنابراین ممکن است دچار کاستیهایی باشد که  تذکر انها توسط اساتید فن ، مزید امتنان است. نگارنده امیدواراست این خلاصه اطلاعات برای استفاده عموم مفید باشد . ( تصویر انواع سورتینگ ها در همین سایت موجود میباشد). 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *